Beschouwd als de grootste wielrenner aller tijden, won Eddy Merckx naar schatting 525 wedstrijden op de internationale kalender tijdens zijn 18-jarige profcarrière. Hij behaalde onder andere 11 Grote Rondes, alle vijf de Monumenten, drie wereldtitels en meerdere overwinningen op de piste.
Veel mensen kennen hem eenvoudigweg onder zijn bijnaam ‘de kannibaal’, vanwege zijn onverzadigbare honger naar overwinningen. Zijn zeges bestrijken elk type terrein en wedstrijd, wat zijn kracht en uithoudingsvermogen aantoont – niet alleen door het aantal overwinningen, maar ook door de kwaliteit ervan.
Édouard Louis Joseph, Baron Merckx werd geboren in de Vlaamse regio van België op 17 juni 1945. Als kind beoefende hij verschillende sporten, waaronder tennis en voetbal, maar hij reed het liefst met de fiets. Hij begon met koersen als tiener en won zijn eerste wedstrijd op 16-jarige leeftijd. Een jaar later werd hij nationaal kampioen bij de amateurs in de wegwedstrijd. In 1964 won hij zijn eerste van twee Belgische amateurkampioenschappen op de piste in de ploegkoers, samen met Patrick Sercu, en vertegenwoordigde België op de Olympische Spelen in de wegwedstrijd.
De vijfvoudige Giro-kampioen houdt nog steeds het record voor het dragen van de roze trui (maglia rosa) gedurende 77 dagen. Tussen 1970 en 1974 behaalde Merckx driemaal de dubbel Giro-Tour en eenmaal de dubbel Vuelta-Giro (in 1973, toen hij niet deelnam aan de Tour), met in 1974 een zeldzame ‘triple crown’ toen hij ook het WK op de weg won. Hij is tot op heden de enige renner die drie keer in hetzelfde jaar zowel de Giro als de Tour wist te winnen; Fausto Coppi, Bernard Hinault en Miguel Induráin deden het elk tweemaal.
Een van zijn grootste carrièremijlpalen, 34 etappezeges in de Tour de France, werd in 2024 overtroffen door de Britse sprinter Mark Cavendish, die zijn 35e etappezege boekte. Terwijl Cavendish zijn zeges behaalde over 10 edities van de Tour in sprintetappes, verzamelde Merckx zijn overwinningen in zes edities van de Tour via een mix van bergetappes, vlakke ritten en tijdritten.
Merckx won zijn eerste Tour de France bij zijn debuut in 1969 en droeg de gele trui maar liefst 19 dagen. Hij eindigde in Parijs als winnaar van het puntenklassement, het bergklassement, het combinatieklassement en kreeg ook de prijs voor de strijdlustigste renner. Geen enkele andere renner wist ooit alle hoofdklassementen in één Tour te winnen. In totaal droeg hij 96 keer de gele trui.
In een interview met Cyclingnews in 2005 zei Merckx dat zijn succes in de voorjaarsklassieker Milaan-San Remo mede te danken was aan zijn winterwedstrijden op de piste – hij won zeven keer de Zesdaagse van Gent – en zijn deelname aan wintersport.
“Ik deed veel zesdaagsen en nam maar twee à drie weken rust. Ik ging wel op vakantie in de bergen, maar daar deed ik aan langlaufen. Ik was altijd bezig,” herinnerde Merckx zich.
“Wat gewicht betreft, is het moeilijk als je in de winter te veel aankomt om goed te zijn aan het begin van het seizoen. Daarom was ik goed in Milaan-San Remo, omdat ik in de winter bleef koersen. Misschien deden de andere renners dat niet. Ik bleef in vorm en na 250 kilometer kon ik ze verslaan.”
In 1972 zette hij het werelduurrecord neer op de Velodroom van Mexico-Stad met een afstand van 49,431 kilometer. De ploegkoers was zijn favoriete pistennummer, waarin hij samen met Patrick Sercu zes Belgische nationale titels behaalde bij de elite en drie Europese kampioenschappen won.
Terugblik op de carrière
De Belgische kampioen Eddy Merckx stak op 21 juli 1974 zijn armen in de lucht als overwinningsgebaar in het Velodrome van Vincennes, na zijn vijfde overwinning in de Tour de France. Tijdens zijn carrière won Merckx 524 wedstrijden, veroverde drie wereldtitels op de weg (1967, 1971, 1974), en won vijf keer de Tour de France (1969, 1970, 1971, 1972, 1974) en de Giro (1968, 1970, 1972, 1973, 1974).
Hij beëindigde zijn profcarrière in 1978, maar van pensioen was weinig sprake. Hij lanceerde zijn eigen fietsmerk Eddy Merckx, dat vanaf 1980 racefietsen produceerde. Daarnaast was hij elf jaar ploegleider van het Belgische nationale team, organiseerde de Ronde van Vlaanderen en hielp bij het opzetten van de Ronde van Qatar, die in 2002 van start ging met Merckx als medeorganisator.
Een wedstrijd die Merckx nooit won, was die op de Olympische Spelen. Tijdens zijn carrière mocht hij België slechts één keer vertegenwoordigen op de Spelen – in Tokio in 1964 – omdat profs toen niet toegelaten werden. Hij werd daar 12e in de wegwedstrijd.
Wat was de mooiste overwinning van zijn carrière? Hij kon geen enkele specifieke race aanwijzen in zijn gesprek met Cyclingnews, al noemde hij het werelduurrecord speciaal omdat hij Ole Ritter met 700 meter versloeg. Toch staken zijn eerste Grote Ronde-zeges in Frankrijk en Italië er voor hem bovenuit. Zijn eerste Giro vond hij “belangrijk” voor zijn carrière, en de etappe naar de Tre Cime di Lavaredo was volgens hem “de beste etappe uit mijn carrière”.
“Ah, zeker, eentje is de Tour de France van 1969. Dat was de mooiste,” zei hij. “Het was ook 30 jaar geleden dat een Belg de Tour had gewonnen. Dus het was een droom, een cadeau. De gele trui was magisch.”
Een reden waarom die Tourzege van 1969 zo speciaal was, was omdat die volgde op een van de weinige donkere periodes uit zijn carrière. Zijn ploeggenoot en vriend Tom Simpson overleed twee jaar eerder tijdens de beklimming van de Mont Ventoux. De doodsoorzaak werd officieel vastgesteld als hitteberoerte, maar er werden ook amfetaminen en alcohol in zijn bloed gevonden. De UCI voerde het jaar daarop verplichte dopingcontroles in.
Na het winnen van de Giro in 1968 droeg Merckx de roze trui tot en met etappe 15, maar hij werd positief getest tijdens een controle en moest de wedstrijd verlaten, ondanks dat hij zijn onschuld bleef volhouden. Door twijfel van fans en media over de testresultaten – een Italiaan won uiteindelijk de Giro – besliste een commissie van de UCI om zijn schorsing van 30 dagen terug te draaien, waardoor hij toch aan de Tour kon deelnemen.
Bijna 80 en nog steeds gefascineerd door fietsen
Tijdens de Tour de France van 2021 feliciteerde Eddy Merckx Mark Cavendish persoonlijk toen deze zijn record van 34 etappezeges evenaarde. Drie jaar later, toen Cavendish het record verbrak, feliciteerde Merckx hem via sociale media.
Begin 2024 bracht het merk dat zijn naam nog steeds draagt, Merckx, een nieuwe lijn race- en gravelbikes uit. Het bedrijf is nu deels eigendom van het moederbedrijf van de Belgische fabrikant Ridley.
Op 79-jarige leeftijd fietste hij nog altijd, al minder intensief. In december 2024 brak hij zijn heup bij een val op een spoorwegovergang, waarvoor een volledige heupprothese nodig was. Verwacht werd dat hij volledig zou herstellen.
Diezelfde maand vierden Eddy en Claudine Merckx hun 57e huwelijksverjaardag. Ze hebben twee kinderen: dochter Sabrina en zoon Axel, die profwielrenner was van 1993 tot 2007 en een bronzen medaille won in de wegw
edstrijd op de Olympische Spelen in Athene.
